од Христабел Елена Андерсон

Архимандрит Софрониј, слика Христос на Тајната вечера, во раните 1980ти, Манастир Свети Јован Кртител, Трпезарија. [1] Слика: Ставропигијален манастир на Свети Јован Крстител, Есекс.

Белешка на уредникот: Ова е вториот дел од серија за уметничкиот пат и иконографско наследство на Свети Софрониј (Сахаров) видено преку колекцијата монографии од сестра Гаврила, член на неговата монашка заедница во Есекс, Англија. После издавањето на првиот дел од оваа серија минатата година, старец Софрониј беше канонизиран од Светиот и Велик Синод на Вселенската Патријаршија, добивајќи ја титулата Свети Софрониј Атонски. Поради неговото обемно делување како иконограф и литург, неговата канонизација е особено важна за иконографите, литурзите и љубителите на литургиската средина.

Продолжувајќи го истражувањето на исклучителната иконографска работа на Свети Софрониј Атонски (1896-1993) започнато во резимето на Потрага по совршеност во светот на уметноста: Уметничкиот пат на Старец Софрониј, сега доаѓаме до втората монографија од овие уникатни серии од сестра Гаврила, која е насловена “Битие„: Уметноста и животот на Старец Софрониј (2016)[2].

Вовед:

Во текот на минатиот век, Свети Софрониј Атонски се појави како водечки подвижник и духовник, исихаст, и теолог par excellence на ипостасниот принцип и Несоздадената Светлина. Единствено, тој истовремено тежнеел да ги изрази и своето огромно теолошко и лично духовно искуство преку иконографијата педантно применета на различни места, а особено оние во манастирот којшто го формира во Англија во 1959 година.

Сестра Гаврила е член на монашката заедница на ставропигијалниот манастир Свети Јован Крстител во Есекс, Англија, и е исто така успешна иконографка која, откако првично студирала со Леонид Успенски во Париз, потоа за иконографија била ученик на Свети Софрониј. Покрај тоа што содржи обемни нови истражувања за животот на светителот. голем дел од книгата е базиран на нејзините лични забелешки направени во текот на 10 години додека му помагала за многу проекти за иконографија.

Во ‘Битие’ наоѓаме проникливо продлабочување кое поттикнува на размислување и анализи на многу од главните и почетни теми во Барање совршеност (првата книга од серијата), како и обемен нов материјал од кој повеќето е непознат досега и претходно не е објавуван. Ова понатамошно откривање на делото на Свети Софрониј е исто така можност да се издадат многу од неговите додатни мисли и проникнувања за темата сликање на православна икона, додека спонтано испитувајќи ја неговата вмешаност како еден од основачите на групата ‘Bytie’ (битие) во раните 1920ти во Москва. Сестра Гаврила избра да направи посебно истражување на оваа особена нишка од неговиот живот како и неговата рана инволвираност со група толку примерна и угледна што понатаму ќе стане доживотна потрага на светителот за значењето на Битието.

Сестра Гаврила пишува дека “Потрагата по знаење за Битието се провлекува како нишка низ целиот живот на старец Софрониј. На моменти станува тенка, во опасност од прекинување, а во други моменти станува деликатно тенка; но без оглед на сите тешкотии, не е откината и преку неуморната упорност завршува не само силна како јаже, туку на крајот, и спасение.“

Потрагата за Битието – почетоци

Фамилијарната резиденција на младиот Сергеи Сахаров во Москва, сликана во 2013. [4]

Испитувањето на оваа непрекината нишка започнува за време на детството на старец Софрониј во Москва и го следи неговиот духовен и уметнички развој. Очигледно е дека од неговите најрани години тој бил преокупиран со духовни прашања и имал духовни и уметнички дарови. Таа пишува дека Сергеј Симеонович Сахаров (1896-1993), бил „од најраното детство преокупиран со прашања за вечноста“[5]. Тој честопати присуствувал на црковните служби со неговата бабичка и поминувал многу часови седејќи пред нејзините нозе и молејќи се. Во неговите записи тој се присетува на излегувањето од црквата како дете и гледањето на Москва „облеана од духовна златеста светлина додека во исто време чувствувал неопислива радост и мир.“[6] Тој често имал такви искуства, но дури многу подоцна во неговиот живот тој го разбрал дарот на овие појавувања на светлина, и напишал за тоа:

“Имаше моменти кога излегувајќи од црква ќе го видев градот, кој тогаш беше цел свет за мене, осветлен од два вида светлина. Сончевата светлина не можеше да го засени присуството на другата Светллина. Кога помислувам на тоа ми се враќа чувството на тивката среќа што ми ја исполнуваше душата во тоа време. Имам заборавено скоро сѐ што се случуваше во тој период од мојот живот, но светлината не ја имам заборавено.“[7]

Неговиот татко, Симеон Сахаров, “...се погрижи неговите деца да одат во најдобрите училишта, обезбедувајќи им солидно образование, богато со Руска литература и култура... каде што ќе ги проучувал историјата и елементите на христијанската доктрина, Руската и Европската литература, и класичните јазици и Францускиот јазик, световната историја, калиграфија и бројни други дисциплини...“[8] Сергеј особено сакал да црта и уште од неговите најмали години често можел да се најде седнат под масата во ходникот да црта.

Уметничка обука

Сергеј копнееше да стане сликар, за што беше неопходно да учи на Московскиот институт за сликање. Во подготвувањето на приемниот испит се смета дека “... студиото коешто го посетуваше беше тоа на Федор Рербег, кое обезбедуваше солидна, класична основа во сите традиционални техники на уметноста. Атељето на Виктор Васнецов беше само една зграда подолу од семејниот дом и може да било уште едно место кое Сергеј често го посетувал. Тој имаше длабока почит кон овој сликар, сметајќи го како за “патријарх„ меѓу сликарите.“ [9]

Fedor Ivanovich Rerberg (1865-1938), A Church in Sunlight, 1903,
oil on canvas.[10]

Viktor Vasnetsov, Rejoice in the Lord, O ye Righteous, panel 2 (centre) of the triptych, 1896, watercolour, gouache, ink, bronze and paper on canvas.[11]  State Tretyakov Gallery, Moscow. 
Study for a wall painting for the Vladimir Cathedral in Kiev.

Сергеј Симеонович Сахаров, сликана во 1918. [12]

Сергеј е роден во 1896, во време на мир, кон крајот на владеењето на цар Николај ΙΙ, во последните години на Руската империја. Како и да е, уште на возраст од осум години неговиот живот беше засенет од трагични, катаклизмички настани: војната со Јапонија (1904), првата револуција (1905), смртта на неговиот постар брат (последната четвртина од 1909-10), првата светска војна (од 1914), револуцијата на и болшевичкиот државен удар (во 1917), проследен со цивилната војна. За ова тој ни кажува:

„Јас бев се уште млад кога трагедијата на историските настани надмина сѐ што имав читано во книгите. (Мислам на избувнувањето на првата светска војна, која набрзо беше проследена со револуцијата во Русија.) Моите младешки надежи и соништа се срушија.“

Катастрофалните настани „ги зацврстија егзистенционалните прашања на Сергеј: зошто се родил и која е целта на животот ако сѐ треба да заврши со смрт и вечен заборав. Овие прашања го измачуваат до степен што тој чувствуваше дека го доведуваат до границите на лудило. Тој не го откриваше ова негово внатрешно измачување на никој и надворешно продолжи да живее како и секој млад човек, често смеејќи се и шегувајќи, меѓутоа прашањето продолжуваше да гори во него. Поради неговата внатрешна борба, тој не се зближуваше длабоко со другите млади луѓе и бараше решение во неговата уметност.

Неговата потрага беше насочена кон прашањето за смртта и концептот на вечен заборав, или небитие. „Размислував за смртта не само на телото, за земната форма на смртта, но во вечноста“. [15]

Во оваа состојба на немир тој продолжуваше да се моли и да ги чита евангелијата, „се додека еден ден, на возраст од седумнаесет години, додека одеше надолу по една улица во Москва, ненадејно го погоди помисла во форма на сомнеж. Помислата му велеше дека учењето на евангелието за љубовта е само психолошко, и со свесен напор престана да се моли.“ [16] Наместо тоа тој својата потрага ја продолжи низ различни источни религии, медитација и јога, „обидувајќи се преку овие практикувања да дојде до познание на непознатото и недостижното, мистеријата на Битие. Тоа беше тренд меѓу уметниците, особено од Сребрениот век, да ги истражуваат сите видови на мистични практики и движења“.[17]

( продолжува )

Превод: Сестринството на Манастирот Свети Јован Претеча Слепче